Pszczoła a Kodeks Cywilny.

Tytuł nie jest w żadnym zakresie przejawem szaleństwa autora choć niniejszy wpis traktować należy z lekkim przymrużeniem oka i raczej w kategoriach barwnej ciekawostki. Mało znany jest fakt (poza kręgami studentów prawa, którzy z nieznanych przyczyn, zawsze wykazują szczególne zainteresowanie opisywaną w niniejszym artykule regulacją...), że w Kodeksie Cywilnym odnajdziemy przepisy, które odnoszą się bezpośrednio i konkretnie do... pszczół. Co pracowity owad ma wspólnego z prawem cywilnym? O tym w niniejszym wpisie! 

Pszczoła jako rzecz ruchoma.

Pszczoły, ze względu na swoje uwarunkowania biologicznie - a w szczególności fakt życia w roju, stanowiły... źródło pewnych trudności kwalifikacyjnych z punktu widzenia prawa cywilnego.

Zacznijmy może jednak od tego, że co do zasady zwierzę traktowane jest przez prawo cywilne jak... rzecz. Można w tym miejscu przytoczyć chociażby odpowiedni przepis ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt.

W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

art. 1 ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt.

Może być to szokujące, pamiętajmy jednak, że takie zakwalifikowanie zwierząt służyć ma jedynie systematyzacji prawa i łatwiejszemu odnajdywaniu i stosowaniu przepisów, nie wyraża natomiast stosunku ustawodawcy do zwierząt. Zresztą sama ustawa o ochronie zwierząt wskazuje równocześnie, iż...

Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.

art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt.

Dalej jest już prościej. Oczywistym i logicznym jest bowiem, że zwierzętom bliżej jest charakterem do rzeczy ruchomych niż nieruchomych i w związku z tym, z punktu widzenia prawa cywilnego, traktowane są właśnie jako ruchomości. 

A teraz odnośnie pszczół.

Na czym polegał problem? Naturalnym, ze względów biologicznych, jest tworzenie przez pszczoły - roju. O ile nie budzi wątpliwości, że pojedyncza pszczoła powinna być traktowana jako rzecz ruchoma, trudniej określić charakter całego roju pszczół. Czy jest to zbiór rzeczy ruchomych czy też może jedna rzecz?

Rój pszczół.

I tu właśnie wkracza na scenę ustawodawca ze szczegółową regulacją, zawartą w Kodeksie Cywilnym. Przyjrzyjmy się przepisom.

Rój pszczół staje się niczyim, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia.

 

Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt, powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę.
 

Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu niezajętym, właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztów.
 

Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu zajętym, staje się on własnością tego, czyją własnością był rój, który się w ulu znajdował. Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

art. 182 § 1 - 3 Kodeksu Cywilnego.

Jak widać ustawodawca porusza w cytowanych przepisach wiele bardzo interesujących problemów, w tym kwestię odpowiedzialności za szkody wyrządzone w trakcie, zapewne zazwyczaj dramatycznego, pościgu za rojem pszczół czy też problematykę wydawania roju... odpowiada równocześnie pośrednio na pytanie, które postawiliśmy we wcześniejszej części wpisu.

Czym więc jest rój pszczół z punktu widzenia prawa cywilnego? Należałoby przyjąć, biorąc pod uwagę wyżej przytoczone przepisy, że mamy do czynienia z wyjątkowym potraktowaniem roju jako przedmiotu własności. Innymi słowy - rój pszczół jest zbiorem rzeczy ale równocześnie - sam w sobie - przedmiotem własności.

Czemu mają służyć przywołane przepisy?

Choć przepisy dotyczące roju pszczół wydawać mogą się zabawne, należy pamiętać, że nie znalazły się w Kodeksie cywilnym bez potrzeby. Przepisy te regulują ważkie kwestie zgłaszane przez pszczelarzy i stanowią dowód tego jak istotna jest (albo co najmniej - była w momencie tworzenia Kodeksu cywilnego) ta problematyka ze społecznego punktu widzenia.