Poszkodowany w wypadku drogowym - kwota odszkodowania, jak je uzyskać?

W listopadzie zeszłego roku zostałem potrącony przez samochód. To było w czasie niedzielnego spaceru, na przejściu dla pieszych. Kierowca, jak twierdzi, "nie zauważył" mnie. Skutki wypadku były poważne. Doznałem skomplikowanych złamań prawej nogi i lewej ręki. Przez kilka pierwszych tygodni nie byłem w stanie wykonać prostych czynności domowych jak gotowanie, robienie zakupów czy sprzątanie, na szczęście mogłem liczyć w tym zakresie pomoc moich dorosłych dzieci. Na L4 przebywałem prawie 5 miesięcy. Wszystko to skutkowało wystąpieniem u mnie depresji, którą leczyłem u specjalisty. Nie wspominam już o pomniejszych rzeczach jak konieczność zakupu leków czy nowych okularów (poprzednie zostały zniszczone w wypadku). W chwili obecnej na szczęście doszedłem do siebie. Zastanawiam się na jakie odszkodowanie mogę liczyć w tej sytuacji? Jak go dochodzić? Mam dane kierowcy, został on ukarany za spowodowanie wypadku.

Nasza odpowiedź:

Zanim przejdę do omawiania kwestii wysokości należnego odszkodowania oraz sposobu jego uzyskania, kilka słów tytułem wstępu.

Przede wszystkim należy odróżnić odszkodowanie (za szkodę majątkową) od zadośćuczynienia (za doznaną krzywdę czyli ból i cierpienie - szkodę niemajątkową). Ze względu na sposób sformułowania pytania tj. akcentowane w nim fakty (opieka osób trzecich, niezdolność do pracy, konieczność zakupu leków, zniszczenie mienia), w odpowiedzi skoncentruję się na pierwszym z wymienionych wyżej świadczeń. O wysokości należnego zadośćuczynienia, w tym o "odszkodowaniu za procent uszczerbku na zdrowiu" możecie Państwo przeczytać w następującym wpisie:

Wysokość zadośćuczynienia po wypadku komunikacyjnym.

Pomijam także analizę zasady odpowiedzialności (czyli - czy i kto odpowiada za szkodę) oraz ewentualnego przyczynienia się poszkodowanego (o którym to przyczynieniu - w jednym z kolejnych wpisów). Wobec wspomnianego w pytaniu ukarania kierowcy, przyjmuję, iż to kierowca spowodował wypadek i że to kierowcę obciążają konsekwencje zdarzenia (w całości). Należy jednak pamiętać, że ustalanie wysokości należnego świadczenia jest zawsze następcze wobec ustalenia odpowiedzialności określonego podmiotu za działania lub zaniechania wyrządzające szkodę, zaś samo odszkodowanie może być limitowane przyczynieniem się poszkodowanego.

A teraz przechodząc już do meritum i odpowiadając na zadane pytanie.

Podstawowe znaczenie mają następujące przepisy kodeksu cywilnego:

  • przepisy art. 361 par. 1 i 2, które stanowią, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, przy czym w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, oraz
  • przepis art. 444 par. 1, który stanowi, iż w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia odszkodowanie czyli naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. 

Uszkodzenie ciała to naruszenie strefy fizycznej osoby, pozostawiające ślady o charakterze wewnętrznym lub zewnętrznym. Przykładem mogą być: złamanie kości czy uszkodzenie narządów wewnętrznych. Natomiast rozstrój zdrowia to zakłócenie funkcjonowania organizmu. Rozstrój zdrowia musi mieć charakter rzeczywisty choć równocześnie może być rozstrojem przemijającym. Przykładem rozstroju zdrowia jest dowolna choroba, zarówno fizyczna jak i psychiczna (np. depresja). Uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia mogą występować równocześnie (częsty przypadek). 

W świetle przytoczonych definicji, przyjmujemy, że odszkodowanie dla poszkodowanego w wypadku drogowym, który to poszkodowany wskutek tego wypadku doznał uszkodzenia ciała/rozstroju zdrowia, może w szczególności obejmować:

  • równowartość zniszczonego mienia;
  • koszty zakupu leków i opatrunków, koszty zastosowania szczególnej diety, koszty wizyt lekarskich (nawet tych "prywatnych", niefinansowanych ze środków publicznych choć tutaj pod pewnymi warunkami) czy pobytów poszkodowanego w szpitalach;
  • koszty wynikające z konieczności sprawowania opieki nad poszkodowanym - poszkodowany może żądać zwrotu tych kosztów i to niezależnie od tego, kto sprawował opiekę nad nim (osoba bliska, np. żona), nawet w sytuacji, gdy opieka sprawowana była nieodpłatnie (typowe w przypadku opieki ze strony osób najbliższych); koszty takiej opieki nie powinny jednak przekraczać wynagrodzenia osoby, profesjonalnie zajmującej się świadczeniem wymaganego rodzaju opieki; przydatne w tym wypadku staje się odniesienie np. do stawek opieki PKPS;
  • koszty nabycia odpowiednich urządzeń, przykładowo - wózka inwalidzkiego;
  • koszty przystosowania miejsca zamieszkania do potrzeb osoby poszkodowanej;
  • koszty remontu a nawet nabycia pojazdu dostosowanego do potrzeb osoby poszkodowanej;
  • utracony przez poszkodowanego zarobek.

Powyższe zestawienie ma oczywiście charakter przykładowy, nie wyczerpuje wszystkich możliwych kosztów czy też "strat". Same "elementy składowe" odszkodowania czy też ich wysokość nie mogą być przy tym dowolne, wynikające z fantazji czy też "fanaberii" poszkodowanego. W grę wchodzą wyłącznie normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, w tym - normalne konsekwencje uszkodzenia ciała lub wywołanego rozstroju zdrowia. W szczególności - koszty muszą pozostawać w adekwatnym związku ze schorzeniem, muszą być celowe i konieczne w sytuacji danego poszkodowanego. Nie ma jednak znaczenia to, czy poniesione koszty przyniosły oczekiwane rezultaty (np. w postaci poprawy stanu zdrowia poszkodowanego).

W opisanym przez Pana przypadku - odszkodowanie będzie obejmować koszty opieki osób trzecich, koszty zakupu leków, równowartość utraconego zarobku oraz zniszczonych okularów. Określenie precyzyjnej wysokości należnego Panu z ww. tytułów odszkodowania wymaga większej ilości informacji dot. sprawy oraz ich szczegółowej analizy (chociażby ustalenia ilości godzin opieki ze strony osób trzecich czy różnicy między otrzymywanym w czasie zwolnienia lekarskiego świadczeniem a "normalnym" wynagrodzeniem).

Jak dochodzić odszkodowania?

By uzyskać odszkodowanie, musi Pan zgłosić szkodę do ubezpieczyciela, z którym sprawca miał zawartą umowę ubezpieczenia OC w czasie zdarzenia. Oczywiście, istnieje również możliwość by żądać zapłaty bezpośrednio od sprawcy wypadku... może być to jednak bardziej kłopotliwe (chociażby ze względu na brak w tym przypadku postepowania likwidacyjnego, uregulowanego przez ustawę). Znając numer rejestracyjny pojazdu ustalenie ubezpieczyciela jest możliwe chociażby za pomocą wyszukiwarki, dostępnej na stronie Internetowej Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

W zgłoszeniu powinien Pan szczegółowo opisać okoliczności oraz konsekwencje wypadku, precyzyjnie wskazać żądaną kwotę odszkodowania, przedstawić dowody potwierdzające przebieg zdarzenia (w Pana przypadku - zasadne jest wskazanie sądu i sygnatury akt sprawy karnej przeciwko kierującemu pojazdem) oraz wysokość szkody (rachunki oraz paragony, zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia oraz świadczeń z tytułu choroby, wskazanie danych świadków etc.). Musi Pan pamiętać, iż to na Panu jako poszkodowanym ciąży obowiązek udowodnienia zakresu poniesionej szkody. Forma zgłoszenia szkody może być różna, w tym w zależności od zakładu ubezpieczeń - począwszy od zgłoszenia pisemnego, przesłanego tradycyjną pocztą po wypełnienie elektronicznego formularza czy nawet - rozmowę telefoniczną. Ubezpieczyciel, co do zasady, powinien wypłacić świadczenie w terminie 30 dni od daty zgłoszenia szkody. Odpowiedzialność ubezpieczyciela w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych limitowana jest tzw. sumą gwarancyjną - określoną ustawowo górną granicą odszkodowania. Jest ona jednak na tyle wysoka, że w Pana przypadku nie zawracałbym sobie nią głowy.

Nie ma przeszkód by jednym zgłoszeniem objąć żądanie zarówno odszkodowania jak i zadośćuczynienia z tytułu wypadku.

W przypadku braku przyznania odszkodowania bądź też jego wypłaty ale w niepełnej wysokości, może dochodzić Pan swoich roszczeń w szczególności na drodze postępowania sądowego. Powództwo o odszkodowanie z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych wytacza się wyłącznie przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania poszkodowanego albo przed sąd właściwy dla miejsca zaistnienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwości miejscowej powództwo można wytoczyć przed sąd właściwy według przepisów o właściwości ogólnej.